Choroby dziąseł: od zapalenia po zaawansowane stadium. Jak je rozpoznać?

Choroby dziąseł stanowią powszechny problem, który często rozwija się bezboleśnie, nie dając wyraźnych sygnałów we wczesnym stadium. Nieleczone mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, z utratą zębów włącznie. Zrozumienie ich etapów jest fundamentalne dla zachowania zdrowia jamy ustnej.

Główne rodzaje chorób dziąseł – od czego się zaczynają?

Podstawową przyczyną większości chorób dziąseł jest nagromadzenie się płytki bakteryjnej, czyli lepkiego, bezbarwnego biofilmu, który nieustannie tworzy się na powierzchni zębów.. Jeśli nie jest regularnie usuwana poprzez szczotkowanie i nitkowanie, twardnieje, tworząc kamień nazębny. To właśnie toksyny produkowane przez bakterie w płytce prowadzą do stanu zapalnego. Schorzenia te dzieli się na dwie główne kategorie:

1. Najczęstszą jest zapalenie dziąseł (gingivitis), które stanowi początkowe, w pełni odwracalne stadium choroby. 
2. Znacznie poważniejszą, jest zapalenie przyzębia (periodontitis), rozwijające się jako następstwo nieleczonego zapalenia dziąseł.

Zapalenie dziąseł (gingivitis) – pierwszy sygnał ostrzegawczy

Zapalenie dziąseł jest najłagodniejszą formą choroby przyzębia, która manifestuje się głównie poprzez zmianę wyglądu tkanek miękkich. Zdrowe dziąsła mają bladoróżowy kolor, są twarde i nie krwawią podczas codziennej higieny. Pierwszym niepokojącym objawem jest krwawienie, na przykład podczas szczotkowania lub używania nici dentystycznej. Dziąsła stają się także zaczerwienione, obrzęknięte i wrażliwe na dotyk. Mimo tych symptomów, zapalenie dziąseł zwykle nie powoduje bólu, przez co bywa ignorowane. 

Na tym etapie choroba dotyka wyłącznie dziąseł i nie dochodzi jeszcze do uszkodzenia kości ani innych struktur podtrzymujących zęby. Co istotne, jest to stan w pełni odwracalny przy wdrożeniu odpowiedniej higieny i profesjonalnego oczyszczania zębów w gabinecie.

Zaawansowana choroba dziąseł, czyli zapalenie przyzębia

Nieleczone zapalenie dziąseł może przekształcić się w zapalenie przyzębia, znane potocznie jako paradontoza. W tej fazie stan zapalny przenosi się z dziąseł na głębsze struktury przyzębia, obejmując kość wyrostka zębodołowego i więzadła utrzymujące ząb w zębodole. Dziąsła zaczynają się odsuwać od zębów, tworząc tzw. kieszonki przyzębne. Te głębokie przestrzenie stają się idealnym środowiskiem dla rozwoju jeszcze bardziej agresywnych bakterii beztlenowych. W odpowiedzi na infekcję organizm aktywuje procesy immunologiczne, które, walcząc z bakteriami, niszczą również własne tkanki – kość i więzadła. W przeciwieństwie do zapalenia dziąseł, uszkodzenia spowodowane przez periodontitis są nieodwracalne.

Objawy, które powinny wzbudzić niepokój

Symptomy zaawansowanej choroby dziąseł są znacznie bardziej dotkliwe niż w przypadku początkowego zapalenia. Jednym z charakterystycznych objawów jest recesja dziąseł, czyli ich cofanie się, co sprawia, że zęby wydają się dłuższe. W kieszonkach przyzębnych może gromadzić się ropa, a pacjenci często skarżą się na uporczywy, nieświeży oddech oraz nieprzyjemny posmak w ustach. W miarę postępu utraty kości zęby tracą swoje podparcie, co prowadzi do ich rozchwiania, a nawet przemieszczania się. Może pojawić się ból podczas gryzienia i żucia. W zaawansowanym stadium choroba dziąseł prowadzi do nieuchronnej utraty zębów. Każdy z tych objawów wymaga natychmiastowej konsultacji ze specjalistą.

Diagnostyka i czynniki zwiększające ryzyko

Diagnostyka chorób dziąseł opiera się na dokładnym badaniu klinicznym. Stomatolog ocenia wizualnie kolor i kształt dziąseł oraz sprawdza ich skłonność do krwawienia. Kluczowym elementem jest pomiar głębokości kieszonek przyzębnych przy użyciu specjalnej sondy. Uzupełnieniem diagnostyki są zdjęcia rentgenowskie, które pozwalają ocenić stopień zaniku kości. Główną przyczyną jest płytka bakteryjna, lecz istnieją czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju choroby dziąseł. Należą do nich palenie tytoniu, które osłabia odpowiedź immunologiczną i ukrywa objawy, choroby ogólnoustrojowe jak cukrzyca, zmiany hormonalne (np. w ciąży), stres, a także predyspozycje genetyczne.

Jak wygląda profesjonalne leczenie?

Metoda leczenia jest ściśle uzależniona od stadium zaawansowania choroby dziąseł. W przypadku zapalenia dziąseł terapia polega na usunięciu przyczyny, czyli kamienia i płytki nazębnej poprzez zabiegi skalingu i piaskowania, a także na instruktażu prawidłowej higieny domowej.

Leczenie zapalenia przyzębia jest bardziej złożone. Pierwszy etap to tzw. leczenie niechirurgiczne, obejmujące skaling głęboki (nad- i poddziąsłowy) oraz wygładzanie powierzchni korzeni (root planing). Celem jest usunięcie złogów z kieszonek przyzębnych. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna, mająca na celu redukcję głębokości kieszonek, a niekiedy także regenerację utraconej kości.