Fluoryzacja zębów – co to jest i dlaczego jest tak ważna?

Ochrona zębów przed próchnicą to wyzwanie. Podstawą jest oczywiście codzienna higiena, ale istnieje zabieg, który znacząco wzmacnia naturalną barierę ochronną szkliwa. Mowa o fluoryzacji zębów, działającej jak tarcza dla jamy ustnej.

Czym jest fluoryzacja zębów?

Zabieg fluoryzacji zębów to jedna z najskuteczniejszych metod zapobiegania próchnicy, polegająca na aplikacji preparatu o wysokim stężeniu fluoru bezpośrednio na powierzchnię zębów. Jego podstawowym celem jest wzmocnienie szkliwa, czyli zewnętrznej warstwy ochronnej zęba, czyniąc je bardziej odpornym na działanie kwasów produkowanych przez bakterie próchnicotwórcze. Proces ten nie tylko chroni przed powstawaniem nowych ubytków, ale również może hamować rozwój już istniejących zmian, o ile są na bardzo wczesnym etapie. Dlatego fluoryzacja zębów jest uznawana za złoty standard w stomatologii zapobiegawczej.

Mechanizmy działania fluoru na strukturę zęba

Fluor wykazuje wielokierunkowe, korzystne działanie na tkanki zęba: 

• główny mechanizm opiera się na procesie remineralizacji szkliwa. W środowisku jamy ustnej stale zachodzą dwa przeciwstawne procesy – demineralizacja (utrata minerałów z zęba pod wpływem kwasów) i remineralizacja (odbudowa tych minerałów). Fluor intensywnie wspomaga ten drugi proces;
• drugim istotnym mechanizmem jest działanie antybakteryjne fluoru. Pierwiastek ten ma zdolność do hamowania metabolizmu bakterii obecnych w płytce nazębnej, które są głównymi winowajcami powstawania próchnicy. Fluor zakłóca ich procesy enzymatyczne, co ogranicza zdolność do produkcji kwasów organicznych. 

Mniejsza ilość kwasów w jamie ustnej oznacza mniejsze ryzyko demineralizacji szkliwa. Dzięki temu regularnie przeprowadzana fluoryzacja zębów skutecznie zmniejsza aktywność flory bakteryjnej odpowiedzialnej za rozwój choroby próchnicowej.

Rodzaje profesjonalnej fluoryzacji zębów w gabinecie stomatologicznym

Współczesna stomatologia oferuje kilka metod profesjonalnej aplikacji fluoru, które dobierane są indywidualnie do potrzeb i wieku pacjenta. Wybór odpowiedniej techniki zależy od oceny ryzyka próchnicy, stanu uzębienia oraz preferencji lekarza dentysty lub higienistki stomatologicznej. Każda z metod ma na celu dostarczenie szkliwu wysokiej dawki fluoru w bezpieczny i kontrolowany sposób, co maksymalizuje efekt ochronny. Różnią się one formą preparatu, czasem aplikacji oraz zaleceniami pozabiegowymi, jednak cel pozostaje ten sam – wzmocnienie zębów i ochrona przed ubytkami.

Lakierowanie zębów z użyciem lakierów fluorkowych

Lakierowanie jest obecnie najpopularniejszą i najczęściej rekomendowaną metodą fluoryzacji zębów, szczególnie u dzieci, ale również u dorosłych z wysokim ryzykiem próchnicy. Zabieg polega na nałożeniu cienkiej warstwy specjalnego lakieru fluorkowego na dokładnie oczyszczone i osuszone powierzchnie wszystkich zębów. Preparat ma lepką konsystencję, dzięki czemu dobrze przylega do szkliwa i zastyga w kontakcie ze śliną, tworząc niemal niewidoczną powłokę. 

Główną zaletą lakierów jest ich zdolność do powolnego, długotrwałego uwalniania jonów fluorkowych, co zapewnia przedłużony efekt ochronny trwający wiele godzin. Procedura jest szybka, bezbolesna i całkowicie bezpieczna, co czyni ją idealnym rozwiązaniem profilaktycznym.

Zastosowanie pianek i żeli fluorkowych

Inną metodą profesjonalnej fluoryzacji zębów jest aplikacja pianek lub żeli fluorkowych przy użyciu indywidualnie dobranych łyżek aplikacyjnych: 

• przed zabiegiem zęby muszą być dokładnie oczyszczone z osadów i kamienia nazębnego;
• następnie na łyżki, przypominające kształtem ochraniacze na zęby, nakłada się preparat fluorkowy w formie pianki lub żelu;
• łyżki umieszcza się w jamie ustnej pacjenta na określony czas, zazwyczaj od 1 do 4 minut – w tym czasie pacjent musi pozostawać w pozycji siedzącej z lekko pochyloną głową, aby uniknąć połknięcia nadmiaru preparatu, który jest odsysany przy pomocy ślinociągu.

Metoda ta, choć wciąż skuteczna, jest obecnie stosowana nieco rzadziej niż lakierowanie, głównie ze względu na większe ryzyko połknięcia preparatu przez pacjenta, zwłaszcza w przypadku małych dzieci. Jest jednak cenną alternatywą w określonych sytuacjach klinicznych.

Kiedy i jak często należy przeprowadzać fluoryzację zębów?

Częstotliwość wykonywania zabiegu fluoryzacji zębów jest ustalana indywidualnie przez lekarza stomatologa lub higienistkę na podstawie oceny ryzyka próchnicy u danego pacjenta. U dzieci z uzębieniem mlecznym i mieszanym, które są szczególnie narażone na rozwój próchnicy, zaleca się przeprowadzanie fluoryzacji profilaktycznie od 2 do 4 razy w roku. Regularne zabiegi w tym okresie życia mają duże znaczenie dla ochrony delikatnych zębów mlecznych oraz nowo wyrzniętych zębów stałych, których szkliwo nie jest jeszcze w pełni zmineralizowane i przez to bardziej podatne na uszkodzenia.

U osób dorosłych harmonogram fluoryzacji zębów jest uzależniony od indywidualnych czynników ryzyka. Pacjenci z wysokim ryzykiem próchnicy, na przykład osoby noszące aparaty ortodontyczne, cierpiące na suchość w ustach, z odsłoniętymi szyjkami zębowymi, licznymi wypełnieniami czy też stosujące dietę bogatą w cukry, powinni poddawać się zabiegowi częściej, nawet co 3-4 miesiące. W przypadku dorosłych o niskim ryzyku próchnicy zabieg wykonywany 1-2 razy w roku w ramach rutynowej wizyty kontrolnej i higienizacyjnej jest zazwyczaj wystarczający do utrzymania optymalnej ochrony.

Czy zabieg fluoryzacji zębów jest w pełni bezpieczny?

Profesjonalna fluoryzacja zębów przeprowadzana w gabinecie stomatologicznym jest zabiegiem całkowicie bezpiecznym, o ile jest wykonywana przez wykwalifikowany personel z użyciem certyfikowanych preparatów. Stężenie fluoru w produktach do użytku profesjonalnego jest wysokie, ale jego aplikacja jest ściśle kontrolowana. Ilość preparatu jest precyzyjnie odmierzana i nakładana w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko jego połknięcia. Dzięki temu dawka fluoru, która mogłaby zostać wchłonięta do organizmu, jest znikoma i nie stanowi żadnego zagrożenia dla ogólnego stanu zdrowia pacjenta, zarówno dziecka, jak i osoby dorosłej.

Wokół fluoru narosło wiele mitów, jednak obawy dotyczące jego toksyczności w kontekście zabiegów stomatologicznych są bezpodstawne. Problem fluorozy, czyli schorzenia objawiającego się powstawaniem białych lub brązowych plam na szkliwie, jest związany z przewlekłym przyjmowaniem nadmiernych dawek fluoru drogą pokarmową w okresie rozwoju zębów (do około 8. roku życia). Profesjonalna, miejscowa fluoryzacja zębów nie powoduje fluorozy, ponieważ fluor działa zewnętrznie na już wyrznięte zęby, a jego ewentualna absorpcja systemowa jest marginalna. Korzyści płynące ze wzmocnienia szkliwa i ochrony przed próchnicą wielokrotnie przewyższają wszelkie teoretyczne ryzyka.